03/21/2025 | 4:00 PM
Baden in de natuurlijk verwarmde zwembaden en warmwaterbronnen van IJsland is meer dan alleen een manier om te ontspannen - het is een culturele traditie die eeuwen teruggaat. De liefde voor baden wordt steeds sterker. Naar schatting bezoekt 79% van de volwassenen die in IJsland wonen regelmatig een zwembad, en grote geothermische faciliteiten zoals de Blue Lagoon en Sky Lagoon verwelkomen elk jaar honderdduizenden toeristen.
De badcultuur van IJsland is zelfs zo bekend dat het nu is genomineerd voor de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed (die in december 2025 zal worden toegekend als dit lukt). Maar waarom zijn geothermische zwembaden zo populair in de IJslandse cultuur?
In dit artikel ontdekt journalist Joseph Phelan de diepgewortelde liefde van IJslanders voor baden onder de sterren, of het nu regent, de zon schijnt of het Noorderlicht te zien is. Aan de hand van een reeks interviews met de lokale bevolking verkent hij de gebruiken, het sociale belang en de gezondheidsvoordelen van de geothermische badcultuur van IJsland en onthult hij de diepe verankering ervan in de IJslandse samenleving.
IJsland is, zoals de naam al doet vermoeden, een land waar het extreem koud kan zijn. In de wintermaanden komt de temperatuur meestal niet boven de 0 °C en is deze vaak veel lager in de steden in het noorden, zoals Akureyri of Raufarhöfn, waar de thermometer regelmatig -15 °C aanwijst.
Toch gaan IJslanders, zelfs onder deze extreem koude omstandigheden en ongeacht de tijd van het jaar, zwemmen, baden en ontspannen in een van de (circa) 127 buitenzwembaden van het land.
De IJslandse obsessie om een duik te nemen, zelfs onder de meest extreme omstandigheden, is iets wat een buitenstaander als behoorlijk verbazingwekkend kan beschouwen. Maar waarom is dit dan zo populair? Waarom houden IJslanders van het idee om te poedelen in een buitenzwembad en te ontspannen onder de Arctische luchten?
IJslanders zijn al eeuwenlang verliefd op buiten zwemmen. Snorralaug, een geothermisch zwembad in Reykholt, West-IJsland, verwelkomt al badgasten sinds ten minste 1178 (de eerste keer dat het genoemd werd in de geschriften). Snorralaug wordt verwarmd door een warmwaterbron in de buurt die we 'Skrifla' noemen en heeft het hele jaar warm water en is nu net zo populair als een millennium geleden.
Er zijn verschillende eeuwenoude hotspots verspreid over IJsland, waaronder Grettislaug, dat al sinds ten minste de 12e eeuw wordt gebruikt, en Gvendarlaug, tegenwoordig een nationaal monument, dat volgens de saga van Sturlunga in de 13e eeuw dusdanig werd vereerd dat het gezegend werd door Guðmundur de Goede, toenmalig bisschop van Hólar.
Openbare buitenzwembaden zijn veel korter geleden toegevoegd aan het recreatieve arsenaal van IJsland, maar zijn niet minder populair.
Aan het begin van de 20e eeuw, ondanks een tekort aan bouwmaterialen, en met IJsland verwikkeld in verschillende economische problemen, werden er verschillende zwembaden gebouwd met de steun van lokale gemeenschappen. De eerste, Seljavallalaug (hieronder afgebeeld), werd in 1923 voltooid en is nog steeds geopend.
De motivatie achter de bouw van deze zwembaden was vrij eenvoudig, namelijk om IJslanders een veilige plek te bieden om te leren zwemmen. Op dat moment vierde de visserij hoogtijdagen op IJsland en men had besloten dat er teveel levens verloren gingen op zee, omdat mensen niet konden overleven in de ijskoude wateren als ze overboord sloegen. Het motto van de IJslanders werd dat zwemmen noodzakelijk was om te overleven.
Deze toewijding op het gebied van zwemles is er nog steeds, aangezien zwemles verplicht is voor alle schoolkinderen.
Foto: Snorralaug, West-IJsland
Vanuit praktisch oogpunt zal het ongetwijfeld handig zijn, maar de liefde van IJslanders voor zwemmen gaat veel verder dan alleen maar willen leren zwemmen. De meeste zwembaden, spa's en lagunes op IJsland worden voor verschillende doeleinden gebruikt en trekken dagelijks duizenden jongeren en ouderen aan.
“Voor veel mensen zijn de zwembaden erg belangrijk voor hun sociale leven,” aldus Katrín Guðmundsdóttir, een etnoloog die aan de Universiteit van IJsland heeft gestudeerd en onderzoek heeft gedaan naar de reden waarom een bad nemen in de buitenlucht zo'n speciale plek heeft in de harten van IJslanders.
“Ik heb mensen leren kennen die elke dag bij elkaar komen en koffie drinken bij een zwembad. Een bepaalde groep in de Westfjorden heeft een leesclub die eenmaal per week in een zwembad samenkomt om lokale boeken te bespreken.”
Deze zwembaden zijn inderdaad veel veelzijdiger dan men op het eerste gezicht zou denken.
“Ze zijn een geweldige plek voor een date en perfect om af te spreken met vrienden die kinderen hebben,” voegt Helga Vollertsen toe, etnologie-curator bij het Nationaal Museum van IJsland. “Soms worden er filmavonden, zwemwedstrijden, gymnastiek, mindful drijven en meer bij de zwembaden georganiseerd. Sommige zwembaden worden zelfs gebruikt door het cabinepersoneel van vliegtuigmaatschappijen om te oefenen wat te doen bij een landing op water.”
Volgens Helga zijn geothermische zwembaden op IJsland praktisch, kosteneffectief en geschikt voor meerdere doeleinden. “Het water is warm, ontspannend en goedkoop,” merkt Helga op. “Warm water is normaal gesproken niet iets waar we bij na hoeven te denken als we het gebruiken.”
Omdat IJsland veel geothermische activiteit heeft, worden de meeste huizen, bedrijven en faciliteiten verwarmd met geothermisch water. Het is in overvloed aanwezig, goedkoop en betrouwbaar.
“In de donkere, koude wintermaanden,” voegt Helga toe, “helpen deze zwembaden de strijd aan te gaan tegen winterdepressie, terwijl veel van de zwembaden die gymnastiekprogramma's aanbieden met name populair zijn bij oudere mensen, zwangere vrouwen en bij mensen met een chronische ziekte en/of obesitas. Het water helpt de pijn te verzachten.”
Voor IJslanders zit het idee van buiten zwemmen of baden er zo cultureel ingebakken dat het niet geanalyseerd hoeft te worden. Voor hen is het gewoon iets dat deel uitmaakt van het IJslandse erfgoed. Maar er resteert nog wel een belangrijke vraag: waarom is buiten zwemmen zo veel populairder op dit Noord-Atlantische eiland dan waar dan ook in de wereld?
Foto: Nauthólsvík geothermisch strand in Reykjavík
“Vanwege het slechte weer en het weinige straatleven, zijn de zwembaden min of meer een plek geworden waar vreemden en buren elkaar ontmoeten,” legt Katrín uit. “In de baden zijn mensen, ongeacht het weer, warm en veilig. U kunt er met anderen kletsen, of als u hier niet voor in de stemming bent, kunt u lekker alleen zijn. Het wordt allemaal geaccepteerd.”
Katrín suggereert ook dat wanneer er gezwommen wordt of er een bad wordt genomen, iedereen gelijk is, en dit is volgens haar de belangrijkste factor voor de voortdurende populariteit van de IJslandse baden. “Iedereen spoelt de status die ze buiten de muren van het zwembad hebben van zijn of haar lichaam. Omdat ze halfnaakt zijn, zijn ze gelijk,” stelt ze.
Ze is er verder ook van overtuigd dat het feit dat kinderen in de afgelopen eeuw hebben moeten leren zwemmen ongetwijfeld bij heeft gedragen aan de positieve associaties met buiten zwemmen.
“Toen er steeds meer zwembaden kwamen, realiseerden mensen dat ze niet alleen konden voorkomen dat we verdrinken, maar ook een manier waren om andere mensen te ontmoeten, en een leuke plek voor kinderen om te spelen. Tegenwoordig is de waarde ervan steeds meer verbonden aan de natuur. Mensen kunnen rondlopen of ontspannen in het water, maar kunnen ook enorm van de omgeving genieten, of dit nu bergen, zee, sterren, sneeuw of bomen zijn.”
IJsland wordt standaard ingedeeld bij de groenste landen ter wereld in de milieuprestatie-index van het Wereldeconomisch Forum, terwijl Reykjavik als één van de meest duurzame steden wordt beschouwd en plannen heeft om tot 2050 volledig vrij te zijn van fossiele brandstoffen. De natuur ervaren en waarderen is zonder twijfel een andere reden voor de populariteit van buiten zwemmen.
Tijdens haar onderzoek heeft Katrín ook ontdekt dat veel mensen de baden een ideale plek vinden om ‘van een slecht humeur af te komen’, en veel mensen vergelijken hun ervaring met yoga of wandelen. De zwembaden bieden de mogelijkheid om alles even te vergeten, te ontspannen en te bezinnen, en mensen kunnen zichzelf omgeven met een adembenemend landschap.
“Iets wat ik steeds vaker hoor is dat zwembaden mensen de mogelijkheid bieden even aan het dagelijkse leven te ontsnappen. In het zwembad heb je geen telefoon en ben je even onbereikbaar. Ouders hebben me zelfs verteld dat ze erg graag naar het zwembad gaan, zodat ze tijd door kunnen brengen met hun kinderen en gezin zonder dat iemand bij zijn of haar telefoon kan komen.”
Foto: Krauma, West-IJsland
Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir, CEO van Vök Baths, een geothermisch zwembadencomplex op Oost-IJsland, gelooft dat IJslanders geboren worden met een voorliefde voor buiten zwemmen. "We zijn sterke Vikings hier," stelt ze. "Het zit diep verankerd in onze cultuur. We ontspannen graag in warm water en vinden het heerlijk om even af te koelen met een windje in de lokale zwembaden of spa's."
Aðalheiður vertelt dat buitenzwembaden in grote delen van IJsland eenzelfde rol spelen als koffiebarretjes en cafés. "Je kunt samen met vrienden of alleen gaan en een fijn gesprek voeren met vreemden, of zelfs een verhitte discussie over politiek," zegt ze.
"Er zijn mensen die hun dag altijd beginnen met een bezoekje aan het zwembad. Ik heb hier [bij Vök] veel vriendschappen zien ontstaan; vreemden van elkaar die erg snel vrienden werden. Als je iedere dag met dezelfde mensen in een klein bad zit, duurt het niet lang totdat een standaard groet uitgroeit tot het bespreken van allerlei zaken, zoals het huwelijksleven en advies over het opvoeden van kinderen!"
In het besef dat buitenzwembaden voor veel IJslanders sociale plekken zijn maar ook een gelegenheid om te ontspannen, is Aðalheiður het aanbod van Vök uit gaan breiden. Aðalheiður biedt een aantal op spa's gebaseerde ontspan- en meditatiesessies, en ze geeft toe dat ze "de dingen wat aan het veranderen is".
"We proberen altijd een beetje anders te zijn," merkt ze op. "Er komen zoveel IJslanders bij ons, dus proberen we te innoveren en de dingen fris te houden. In de wintermaanden treden er bijvoorbeeld een zanger en gitarist op, en we hebben al een paar ‘surprise acts’ voor de volgende winter gepland."
Aðalheiður wil natuurlijk niet alles prijsgeven, maar zegt dat ze een evenement gaat organiseren dat ze "Hættu að væla komdu að kæla" noemt - wat zoiets betekent als ‘Niet zeuren, maar afkoelen’ - met als doel mensen midden in de winter een duik te laten nemen in het meer Urriðavatn.
"Het is een ware adrenalinekick, maar ook supergezond!" geeft ze te kennen.
Foto: Vök Baths, Oost-IJsland
Het feit dat IJslanders dol zijn op buitenzwembaden kan bijna geen verrassing zijn voor iemand die het land heeft bezocht, of op het punt staat om het land te bezoeken. Een paar van de belangrijkste toeristische attracties op IJsland, zoals de Blue Lagoon en Sky Lagoon, zijn bedoeld om vakantievierders de kans te geven een van de belangrijkste bezigheden van IJslanders te ervaren, en deze locaties staan vaak bovenaan de lijst.
En volgens Katrín voelen niet alleen toeristen deze drang om de zwembaden van het land te ontdekken.
"Wat het is met zwembaden en IJslanders is, dat ongeacht of iemand ze vaak of weinig bezoekt, we allemaal de neiging lijken te hebben om naar de zwembaden te gaan als we over het eiland reizen. We mogen onszelf gelukkig prijzen dat we deze luxe hebben op dit verafgelegen eiland in het noorden."
Foto: Mývatn-natuurbaden, Noord-IJsland
Buiten zwemmen is zo onlosmakelijk verbonden met IJsland dat Jón Karl Helgason, één van IJslands bekendste en populairste filmmakers, in 2021 een documentaire heeft gemaakt over welke plek dit inneemt in de IJslandse cultuur.
In 'Swimming Pool Stories', door Helgason beschreven als een "visuele presentatie van de zwembaden op IJsland," wordt de ‘unieke functie’ van de buitenbaden op IJsland voor het voetlicht gebracht. In de films komen liefhebbers aan het woord die het hele jaar door zwembaden bezoeken en de film toont welke positieve bijdrage zwemmen heeft op de volksgezondheid op IJsland. (Bekijk hieronder de trailer van de documentaire.)
"Mijn visie was om de zwembaden en de daaraan gekoppelde zwembadcultuur op IJsland in het verleden en nu te belichten," aldus Helgason. "De Finnen hebben sauna's, de Britten pubs en de Fransen hebben cafés. Wij IJslanders hebben zwembaden."
Helgason is ervan overtuigd dat de buitenzwembaden op IJsland, en de vele natuurlijke warme 'hot pots', IJslanders helpen "hun fysieke en mentale welzijn te verbeteren," en zelfs een belangrijke rol kunnen spelen om mensen met elkaar in gesprek te laten komen.
"IJslanders zijn van nature nogal gereserveerd," verklaart hij. "Maar als ze eenmaal het warme, comfortabele water van een hot pot in stappen, zijn ze minder geremd en veranderen ze in kletsende extroverte mensen. Mensen van alle rangen en standen kletsen en ontspannen in de hot pots en discussiëren over ieder denkbaar onderwerp."
De badcultuur van IJsland is meer dan een traditie, het is een manier van leven. Van rituelen in warmwaterbronnen tot gezelligheid in het zwembad, de geothermische wateren van IJsland brengen mensen ongeacht het weer samen.
Een bezoek aan een van de zwembaden, lagunes of warmwaterbronnen van IJsland is een van de beste manieren om de IJslandse cultuur en tradities zelf te ervaren. Gelukkig zijn rustgevende geothermische baden slechts een vlucht met Icelandair bij u vandaan!
We bieden een verscheidenheid aan exclusieve spa- en wellnessvakantiereizen, inclusief vluchten, accommodatie en geothermische zwemexcursies op populaire locaties (waaronder de Blue Lagoon, Sky Lagoon en Laugarvatn Fontana Baths). Met de essentiële benodigdheden inbegrepen, plus de mogelijkheid om uw reis aan te passen met andere tours, wordt het plannen van uw reis naar IJsland gemakkelijk gemaakt.