Warmwaterbronnen en geothermische zwembaden op IJsland

Bekijk een paar van onze favoriete plekken om op IJsland een warm bad te nemen en scrol verder om de verschillende superbaden te ontdekken, van mooie lagunes tot perfecte openbare zwembaden. 

Bekijk onze reizen en ontdek hoe wij u kunnen helpen bij het plannen van een trip naar de meest populaire geothermische zwembaden op IJsland, waaronder de Blue Lagoon, Sky Lagoon en Laugarvatn Fontana.

Bekijk de kaart hierboven voor de vele plekken verspreid over het land waar u een duik kunt nemen.

In dit verslag over Icelandair, ontdekt journalist Joseph Phelan de diepgewortelde liefde van IJslanders voor zwemmen onder de sterren, of het nu regent, de zon schijnt of het Noorderlicht te zien is. En hij vraagt zich af waarom, aangezien het land zo dicht bij de Noordpool ligt.

Omdat ze van zwemmen houden

IJsland is, zoals de naam al doet vermoeden, een land waar het extreem koud kan zijn. In de wintermaanden komt de temperatuur meestal niet boven de 0 °C en is deze vaak veel lager in de steden in het noorden, zoals Akureyri of Raufarhöfn, waar de thermometer regelmatig -15 °C aanwijst.

Toch gaan IJslanders, zelfs onder deze extreem koude omstandigheden en ongeacht de tijd van het jaar, zwemmen, baden en ontspannen in een van de (circa) 127 buitenzwembaden van het land.

De IJslandse obsessie om een duik te nemen, zelfs onder de meest extreme omstandigheden, is iets wat een buitenstaander als behoorlijk verbazingwekkend kan beschouwen. Maar waarom is dit dan zo populair? Waarom houden IJslanders van het idee om te poedelen in een buitenzwembad en te ontspannen onder de Arctische luchten?

Foto: Krossneslaug, Westfjorden.

IJslanders zijn al eeuwenlang verliefd op buiten zwemmen. Snorralaug, een geothermisch zwembad in Reykholt, West-IJsland, verwelkomt al badgasten sinds ten minste 1178 (de eerste keer dat het genoemd werd in de geschriften). Snorralaug wordt verwarmd door een warmwaterbron in de buurt die we 'Skrifla' noemen en heeft het hele jaar warm water en is nu net zo populair als een millennium geleden.

Er zijn verschillende eeuwenoude hotspots verspreid over IJsland, waaronder Grettislaug, dat al sinds ten minste de 12e eeuw wordt gebruikt, en Gvendarlaug, tegenwoordig een nationaal monument, dat volgens de saga van Sturlunga in de 13e eeuw dusdanig werd vereerd dat het gezegend werd door Guðmundur de Goede, toenmalig bisschop van Hólar.

Openbare buitenzwembaden zijn veel korter geleden toegevoegd aan het recreatieve arsenaal van IJsland, maar zijn niet minder populair.

Aan het begin van de 20e eeuw, ondanks een tekort aan bouwmaterialen, en met IJsland verwikkeld in verschillende economische problemen, werden er verschillende zwembaden gebouwd met de steun van lokale gemeenschappen. De eerste, Seljavallalaug (hieronder afgebeeld), werd in 1923 voltooid en is nog steeds geopend.

De motivatie achter de bouw van deze zwembaden was vrij eenvoudig, namelijk om IJslanders een veilige plek te bieden om te leren zwemmen. Op dat moment vierde de visserij hoogtijdagen op IJsland en men had besloten dat er teveel levens verloren gingen op zee, omdat mensen niet konden overleven in de ijskoude wateren als ze overboord sloegen. Het motto van de IJslanders werd dat zwemmen noodzakelijk was om te overleven.

Deze toewijding op het gebied van zwemles is er nog steeds, aangezien zwemles verplicht is voor alle schoolkinderen.

Vanuit praktisch oogpunt zal het ongetwijfeld handig zijn, maar de liefde van IJslanders voor zwemmen gaat veel verder dan alleen maar willen leren zwemmen. De meeste zwembaden, spa's en lagunes op IJsland worden voor verschillende doeleinden gebruikt en trekken dagelijks duizenden jongeren en ouderen aan.

“Voor veel mensen zijn de zwembaden erg belangrijk voor hun sociale leven,” aldus Katrín Guðmundsdóttir, een etnoloog die aan de Universiteit van IJsland heeft gestudeerd en onderzoek heeft gedaan naar de reden waarom een bad nemen in de buitenlucht zo'n speciale plek heeft in de harten van IJslanders.

“Ik heb mensen leren kennen die elke dag bij elkaar komen en koffie drinken bij een zwembad. Een bepaalde groep in de Westfjorden heeft een leesclub die eenmaal per week in een zwembad samenkomt om lokale boeken te bespreken.”

Deze zwembaden zijn inderdaad veel veelzijdiger dan men op het eerste gezicht zou denken.

“Ze zijn een geweldige plek voor een date en perfect om af te spreken met vrienden die kinderen hebben,” voegt Helga Vollertsen toe, etnologie-curator bij het Nationaal Museum van IJsland. “Soms worden er filmavonden, zwemwedstrijden, gymnastiek, mindful drijven en meer bij de zwembaden georganiseerd. Sommige zwembaden worden zelfs gebruikt door het cabinepersoneel van vliegtuigmaatschappijen om te oefenen wat te doen bij een landing op water.”

Volgens Helga zijn geothermische zwembaden op IJsland praktisch, kosteneffectief en geschikt voor meerdere doeleinden. “Het water is warm, ontspannend en goedkoop,” merkt Helga op. “Warm water is normaal gesproken niet iets waar we bij na hoeven te denken als we het gebruiken.”

Omdat IJsland veel geothermische activiteit heeft, worden de meeste huizen, bedrijven en faciliteiten verwarmd met geothermisch water. Het is in overvloed aanwezig, goedkoop en betrouwbaar.

“In de donkere, koude wintermaanden,” voegt Helga toe, “helpen deze zwembaden de strijd aan te gaan tegen winterdepressie, terwijl veel van de zwembaden die gymnastiekprogramma's aanbieden met name populair zijn bij oudere mensen, zwangere vrouwen en bij mensen met een chronische ziekte en/of obesitas. Het water helpt de pijn te verzachten.”

Voor IJslanders zit het idee van buiten zwemmen of baden er zo cultureel ingebakken dat het niet geanalyseerd hoeft te worden. Voor hen is het gewoon iets dat deel uitmaakt van het IJslandse erfgoed. Maar er resteert nog wel een belangrijke vraag: waarom is buiten zwemmen zo veel populairder op dit Noord-Atlantische eiland dan waar dan ook in de wereld?

Foto: Luchtfoto van badgasten bij de Secret Lagoon, Fluðir. Foto door Ragnar Th. Sigurdsson.

“Vanwege het slechte weer en het weinige straatleven, zijn de zwembaden min of meer een plek geworden waar vreemden en buren elkaar ontmoeten,” legt Katrín uit. “In de baden zijn mensen, ongeacht het weer, warm en veilig. U kunt er met anderen kletsen, of als u hier niet voor in de stemming bent, kunt u lekker alleen zijn. Het wordt allemaal geaccepteerd.”

Katrín suggereert ook dat wanneer er gezwommen wordt of er een bad wordt genomen, iedereen gelijk is, en dit is volgens haar de belangrijkste factor voor de voortdurende populariteit van de IJslandse baden. “Iedereen spoelt de status die ze buiten de muren van het zwembad hebben van zijn of haar lichaam. Omdat ze halfnaakt zijn, zijn ze gelijk,” stelt ze.

Ze is er verder ook van overtuigd dat het feit dat kinderen in de afgelopen eeuw hebben moeten leren zwemmen ongetwijfeld bij heeft gedragen aan de positieve associaties met buiten zwemmen.

“Toen er steeds meer zwembaden kwamen, realiseerden mensen dat ze niet alleen konden voorkomen dat we verdrinken, maar ook een manier waren om andere mensen te ontmoeten, en een leuke plek voor kinderen om te spelen. Tegenwoordig is de waarde ervan steeds meer verbonden aan de natuur. Mensen kunnen rondlopen of ontspannen in het water, maar kunnen ook enorm van de omgeving genieten, of dit nu bergen, zee, sterren, sneeuw of bomen zijn.”

IJsland wordt standaard ingedeeld bij de groenste landen ter wereld in de milieuprestatie-index van het  Wereldeconomisch Forum, terwijl Reykjavik als één van de meest duurzame steden wordt beschouwd en plannen heeft om tot 2050 volledig vrij te zijn van fossiele brandstoffen. De natuur ervaren en waarderen is zonder twijfel een andere reden voor de populariteit van buiten zwemmen.

Tijdens haar onderzoek heeft Katrín ook ontdekt dat veel mensen de baden een ideale plek vinden om ‘van een slecht humeur af te komen’, en veel mensen vergelijken hun ervaring met yoga of wandelen. De zwembaden bieden de mogelijkheid om alles even te vergeten, te ontspannen en te bezinnen, en mensen kunnen zichzelf omgeven met een adembenemend landschap.

“Iets wat ik steeds vaker hoor is dat zwembaden mensen de mogelijkheid bieden even aan het dagelijkse leven te ontsnappen. In het zwembad heb je geen telefoon en ben je even onbereikbaar. Ouders hebben me zelfs verteld dat ze erg graag naar het zwembad gaan, zodat ze tijd door kunnen brengen met hun kinderen en gezin zonder dat iemand bij zijn of haar telefoon kan komen.”

Foto: zonsondergang bij Sky Lagoon, Reykjavík.

Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir, CEO van Vök Baths (hieronder afgebeeld), een geothermisch zwembadencomplex op Oost-IJsland, gelooft dat IJslanders geboren worden met een voorliefde voor buiten zwemmen. "We zijn sterke Vikings hier," stelt ze. "Het zit diep verankerd in onze cultuur. We ontspannen graag in warm water en vinden het heerlijk om even af te koelen met een windje in de lokale zwembaden of spa's."

Aðalheiður vertelt dat buitenzwembaden in grote delen van IJsland eenzelfde rol spelen als koffiebarretjes en cafés. "Je kunt samen met vrienden of alleen gaan en een fijn gesprek voeren met vreemden, of zelfs een verhitte discussie over politiek," zegt ze.

"Er zijn mensen die hun dag altijd beginnen met een bezoekje aan het zwembad. Ik heb hier [bij Vök] veel vriendschappen zien ontstaan; vreemden van elkaar die erg snel vrienden werden. Als je iedere dag met dezelfde mensen in een klein bad zit, duurt het niet lang totdat een standaard groet uitgroeit tot het bespreken van allerlei zaken, zoals het huwelijksleven en advies over het opvoeden van kinderen!"

In het besef dat buitenzwembaden voor veel IJslanders sociale plekken zijn maar ook een gelegenheid om te ontspannen, is Aðalheiður het aanbod van Vök uit gaan breiden. Aðalheiður biedt een aantal op spa's gebaseerde ontspan- en meditatiesessies, en ze geeft toe dat ze "de dingen wat aan het veranderen is".

"We proberen altijd een beetje anders te zijn," merkt ze op. "Er komen zoveel IJslanders bij ons, dus proberen we te innoveren en de dingen fris te houden. In de wintermaanden treden er bijvoorbeeld een zanger en gitarist op, en we hebben al een paar ‘surprise acts’ voor de volgende winter gepland."

Aðalheiður wil natuurlijk niet alles prijsgeven, maar zegt dat ze een evenement gaat organiseren dat ze "Hættu að væla komdu að kæla" noemt - wat zoiets betekent als ‘Niet zeuren, maar afkoelen’ - met als doel mensen midden in de winter een duik te laten nemen in het meer Urriðavatn.

"Het is een ware adrenalinekick, maar ook supergezond!" geeft ze te kennen.

Buiten zwemmen is zo onlosmakelijk verbonden met IJsland dat Jón Karl Helgason, één van IJslands bekendste en populairste filmmakers, in 2021 een documentaire heeft gemaakt over welke plek dit inneemt in de IJslandse cultuur.

In 'Swimming Pool Stories', door Helgason beschreven als een "visuele presentatie van de zwembaden op IJsland," wordt de ‘unieke functie’ van de buitenbaden op IJsland voor het voetlicht gebracht. In de films komen liefhebbers aan het woord die het hele jaar door zwembaden bezoeken en de film toont welke positieve bijdrage zwemmen heeft op de volksgezondheid op IJsland. (Bekijk hieronder de trailer van de documentaire.)

"Mijn visie was om de zwembaden en de daaraan gekoppelde zwembadcultuur op IJsland in het verleden en nu te belichten," aldus Helgason. "De Finnen hebben sauna's, de Britten pubs en de Fransen hebben cafés. Wij IJslanders hebben zwembaden."

Helgason is ervan overtuigd dat de buitenzwembaden op IJsland, en de vele natuurlijke warme 'hot pots', IJslanders helpen "hun fysieke en mentale welzijn te verbeteren," en zelfs een belangrijke rol kunnen spelen om mensen met elkaar in gesprek te laten komen.

"IJslanders zijn van nature nogal gereserveerd," verklaart hij. "Maar als ze eenmaal het warme, comfortabele water van een hot pot in stappen, zijn ze minder geremd en veranderen ze in kletsende extroverte mensen. Mensen van alle rangen en standen kletsen en ontspannen in de hot pots en discussiëren over ieder denkbaar onderwerp."

Foto: Laugarvatn Fontana, een zwembadencomplex aan een meer.

Het feit dat IJslanders dol zijn op buitenzwembaden kan bijna geen verrassing zijn voor iemand die het land heeft bezocht, of op het punt staat om het land te bezoeken. Een paar van de belangrijkste toeristische attracties op IJsland, zoals de Blue Lagoon, Sky Lagoon en Laugarvatn Fontana, zijn bedoeld om vakantievierders de kans te geven een van de belangrijkste bezigheden van IJslanders te ervaren, en deze locaties staan vaak bovenaan de lijst.

En volgens Katrín voelen niet alleen toeristen deze drang om de zwembaden van het land te ontdekken.

"Wat het is met zwembaden en IJslanders is, dat ongeacht of iemand ze vaak of weinig bezoekt, we allemaal de neiging lijken te hebben om naar de zwembaden te gaan als we over het eiland reizen. We mogen onszelf gelukkig prijzen dat we deze luxe hebben op dit verafgelegen eiland in het noorden."

Foto: het Noorderlicht schijnt op de Mývatn-natuurbaden.

Openbare zwembaden moeten iedereen iets bieden. Over het algemeen hebben de meeste complexen een centraal zwembad, vaak 25 meter lang, die gebruikt wordt door mensen die serieus baantjes trekken en die leren zwemmen. Deze zwembaden zijn meestal rond de 27-30 °C . 

Verder hebben de meeste openbare zwembaden een paar kleinere, warmere zwembaden, die we ook wel hot tubs of hot pots noemen ('heitur pottur' in het IJslands), met watertemperaturen van rond de 38 tot 40 °C. Deze zijn perfect voor ontspanning tijdens de koudere maanden of voor verzachting van pijnlijke spieren na een zware zwemsessie. Veel zwembaden hebben ook een sauna of stoomruimte en ruimtes om te loungen, te zonnebaden (afhankelijk van de tijd van het jaar natuurlijk!) of met vrienden te kletsen.

IJsland heeft erg veel openbare zwembaden en dus vindt u altijd iets dat wel bij u past, van gezinsvriendelijke zwembaden met bochtige glijbanen, tot geweldige uitzichten en stomende hot pots.

Alleen al in Reykjavík kunt u kiezen uit 17 geothermische zwembaden.

Foto: Luchtfoto van het zwembad Birkimelur, Westfjorden.

Welk zwembad u ook kiest, op IJsland is het verplicht om te douchen voordat u het water in gaat.  U moet douchen voordat u uw zwemkleding aantrekt om onze zwembaden zo schoon en vrij mogelijk te houden van chemicaliën, zodat we er allemaal plezier van hebben.

Soms zijn er 'bewakers' aanwezig in het douchegedeelte van grote zwembaden en lagunes om erop toe te zien dat iedereen eerst een douche neemt. Als u liever niet een douche neemt met andere mensen erbij, wees niet bang.  Er zijn aparte ruimtes voor heren en dames en vooraf douchen is niet alleen geaccepteerd als de standaard, maar verplicht voor iedereen die wil zwemmen. De meeste douches zijn openbaar, maar een aantal grotere zwembaden en lagunes bieden privé-douches.

Als u geen douche neemt, wekt dit ongetwijfeld de irritatie op van de IJslanders. Observeer en leer!