De kenmerkende wollen trui van IJsland is de essentie van winterse gezelligheid. Hij staat bekend als een lopapeysa (of kortweg een 'lopi') en is een nationaal icoon geworden - en ook een perfect souvenir van een bezoek aan IJsland.
Hier vertellen we je wat de IJslandse lopapeysa uniek maakt, en bekijken we een nieuw boek dat dieper ingaat op dit knusse breiwerk.
In dit artikel:
Foto hieronder: Een 'Hestaland-paardentrui'past goed bij een paardenaccessoire.
Een lopapeysa is een trui die uitsluitend is gemaakt van IJslandse schapenwol. De naam 'lopapeysa' is een samenstelling: Lopi is de naam van het garen en peysa betekent trui.
Het klinkt misschien simpel, maar deze bescheiden trui wordt aanbeden door IJslanders van alle leeftijden en geslachten, en de kans is groot dat je flink wat lopapeysas zult zien tijdens je vakantie in IJsland.
Belangrijk is dat een echte lopapeysa-trui met de hand is gebreid (niet machinaal gefabriceerd) en gemaakt van IJslandse wol die bekend staat als lopi.
Wol van IJslandse schapen heeft een kenmerkende combinatie van binnen- en buitenvezels. De buitenvezels zijn lang, sterk en waterbestendig, terwijl de binnenvezels fijn, zacht en isolerend zijn en een hoge weerstand bieden tegen de kou. Het lopi-garen zelf is ongesponnen, wat betekent dat deze eigenschappen behouden blijven. Met andere woorden, IJslandse schapen – en deze IJslandse wollen truien – zijn perfect aangepast aan het lokale klimaat.
Aanvankelijk werden IJslandse lopapeysa gebreid in natuurlijke 'schapenkleuren' (zwart, bruin, crème, grijs, enz.). Vandaag de dag zijn ze verkrijgbaar in allerlei kleurencombinaties en patronen.
Het ronde passtuk is het meest herkenbare kenmerk van een traditionele IJslandse wollen trui. Hoewel het ontwerp er misschien oud uitziet, stamt het moderne lopapeysa-patroon uit het midden van de 20e eeuw. Geïnspireerd door Noorse truien en de parelkragen van Groenland, werd in 1956 het eerste breipatroon van een trui met rond passtuk gepubliceerd in een breimagazine.
Lopapeysa-truien zijn verkrijgbaar in een aantal stijlen, maar de meest voorkomende zijn de pullover-, half-zip- en full-zip-ontwerpen. Sommige lopi's zijn gemaakt in een veststijl met knopen.
Foto hieronder: De 'lakeside lopi', met lupinen.
Nou, dat is makkelijk. Als je het voorbeeld van de lokale bevolking volgt, kun je overal en altijd een lopapeysa-trui dragen. Op festivals, tot wandelroutes aan toe.
Het dragen van lagen is de sleutel om je te kleden voor het (wisselvallige) weer in IJsland.. IJslandse wol is een geweldige isolator, en de beste manier om een lopapeysa te dragen is als een middelste of buitenste laag (niet direct tegen je huid: IJslandse lopi-wol is niet zo fijn als sommige soorten wol, dus sommige mensen vinden het een beetje grof of jeukend).
Goed voor je lopapeysa zorgen is een belangrijk onderdeel als je er eentje hebt. Houd er bij het schoonmaken van je lopapeysa-trui rekening mee dat ze alleen met de hand mogen worden gewassen. De beste manier om een lopapeysa te wassen is door hem in lauwwarm water met een scheutje wasmiddel voor wol te weken en hem met voorzichtige bewegingen schoon te maken. Vermijd wrijven of stevig knijpen, dit kan tot beschadiging leiden. Als hij schoon is, wring je de trui voorzichtig uit om overtollig water kwijt te raken en laat je hem op een handdoek drogen.
Vraag je je af waar in IJsland een lopapeysa te kopen? Het beste advies voor het kiezen van een authentieke lopapeysa-trui is om te zoeken naar het etiket met 'Handgebreid in IJsland'. Een etiket met de tekst 'Ontworpen in IJsland' kan erop wijzen dat de lopapeysa in een ander land is gebreid en mogelijk machinaal is gemaakt.
Er zijn fantastische plekken om op zoek te gaan naar een lopi in een maat, ontwerp en kleurencombinatie die voor jou ideaal is. Op het platteland van IJsland kom je misschien handwerkwinkels tegen, of pensions en cafés waar een selectie truien te vinden is, gebreid door de lokale bevolking. Je kunt bijvoorbeeld traditionele IJslandse wollen truien kopen op punten rond de Golden Circle Route, zoals de cadeauwinkels Gullfoss en Geysir. Ga in Reykjavík naar de Handknitting Association of Iceland (in het IJslands: Handprjónasambandið) voor een verbijsterende selectie.
De kosten van een handgebreide lopapeysa variëren van ongeveer 8.000 ISK (~ 60 EUR) tot 20.000 ISK (~ 150 EUR). Als je een gloednieuwe trui koopt, liggen de kosten dichter bij de bovenkant van de prijsklasse, maar aan de onderkant voor een tweedehands lopapeysa. Prijzen voor authentieke wollen truien in IJsland verschillen ook op basis van locatie en zijn soms hoger in Reykjavik dan bij lokale winkels in kleinere steden. Deze informatie is echter slechts een richtlijn en de prijzen van IJslandse wollen truien kunnen door het land heen verschillen. Misschien wil je tweedehandswinkels verkennen om authentieke lopapeysa-koopjes te vinden!
Of koop voor een nog specialer souvenir een patroon en wat lokale wol om je eigen lopapeysa te breien! Hieronder onderzoeken we de magie van lopapeysa-brei-en patroonontwerp, zodat je je geïnspireerd kunt voelen om deze historische ambacht uit te proberen.
Wat is een lopapeysa, waar komt het vandaan en hoe maak je er een? Dit zijn enkele van de vragen die knitwear-ontwerper Joan of Dark (ook bekend als Toni Carr) en schrijver/fotograaf Kyle Cassidy willen beantwoorden in Lopapeysa – A Knitter's Guide to Iceland with Patterns, Techniques and Travel Tips, uitgebracht in het VK en de VS in het najaar van 2022.
Eygló Svala Arnarsdóttir sprak namens Icelandair met Joan en Kyle.
Alle foto's op deze pagina zijn van Kyle Cassidy en bevatten truipatronen uit het Lopapeysa-boek.
De lopapeysa-patroonontwerpen van Joan zijn geïnspireerd door de IJslandse natuur en haar ervaringen in IJsland. Zo is er de Lakeside Lopapeysa, de Hot Springs Hat en – morbide – de Executioner's Capelet. "Al deze dingen bleven tegelijkertijd door mijn hoofd spoken omdat je gewoon rondkijkt en constant geïnspireerd raakt," roept Joan uit. "Als ik nog twee weken had gehad, had ik nog eens 12 truien bedacht!"
Een extra laag aan Joans ontwerpen zijn de portretten van Kyle van mensen die haar lopapeysa-truien dragen in dat zeer inspirerende landschap. Kyle ontwierp en breide daadwerkelijk ook zijn eigen lopapeysa terwijl hij in IJsland was, waarbij hij zijn persoonlijke traject als breier in het verhaal weefde. "Alles in die trui was iets dat we hadden gezien of meegemaakt terwijl we daar waren en dat maakt hem zo anders dan een trui die je in de winkel krijgt – ook al is hij gebreid door een authentieke IJslandse grootmoeder. Die trui weerspiegelt wat ik zag en deed toen ik daar was. Het is het mooiste souvenir."
Een interessant detail in de trui van Kyle is een oranje lijn in de halslijn die de vulkaanuitbarsting voorstelt waarvan ze getuige waren. Joan noemt ook speciale kruizen die ze zagen bij een van de kerken die ze passeerden; ze hielp hem om deze in het ontwerp op te nemen.
Foto hieronder: De 'overal-trui' gedragen in de de Jökulsárlón-gletsjerlagune.
Joan leerde Kyle breien via Zoom terwijl ze wachtten tot de reisbeperkingen werden opgeheven. "We vlogen over een paar dagen weg en toen legden ze alles stil," licht Joan toe. Nadat ze eind 2019 naar IJsland waren gekomen om onderzoek te doen naar de lopapeysa en een boekvoorstel hadden opgesteld, was hun plan om in 2020 terug te keren om het project af te ronden. Covid dwong hen om een nieuwe planning te maken en ze besloten het meeste uit de lockdown te halen. "Kyle was zo'n snelle leerling – en ik had nog nooit iemand lesgegeven via Zoom – maar het ging heel goed. Hij was in een mum van tijd aan het breien!"
Joan moedigt iedereen aan om het eens te proberen. "Mijn benadering van lesgeven is altijd iets van: 'Probeer het eens. Wat is het ergste dat er kan gebeuren? Je gaat het verknoeien en er stukken uithalen, maar je gaat het proberen en ziet wat wel en wat niet werkt. Tegen de tijd dat we in IJsland aankwamen, was hij zijn lopapeysa aan het breien." Kyle is het ermee eens dat iedereen kan leren breien. "Het is makkelijker dan ik dacht dat het zou zijn. Ik denk niet dat mensen zich moeten laten intimideren als ze het niet eerder hebben gedaan."
Foto hieronder: Co-auteur van het boek, Joan of Dark, in Stokksnes.
De lopapeysa-truipatronen in het boek van Joan en Kyle zijn voor zowel beginners als gevorderde breiers, met instructies over speciale IJslandse technieken. "We moesten leren hoe er in IJsland gestoken wordt; dat is wanneer je de trui knipt," legt Joan uit, terwijl ze uitweidt over hoe het boek uiteindelijk over meer ging dan alleen patronen. "Het was leuk om mensen ons traject door de patronen te laten doorlopen. Er zijn zoveel patroonboeken. Het boeiendste is om te zien hoe het tot stand is gekomen. Om te zien wat we over IJsland en over de truien hebben geleerd." Joan stelt dat ze verbaasd was over de bereidheid van mensen om met hen te praten en hun lopapeysa-breitechnieken te delen.
'Lopapeysa' is een soort sociale studie van de IJslandse cultuur en erfgoed, inclusief interviews met de mensen die Joan en Kyle ontmoetten tijdens hun missie om het mysterie van de lopapeysa te ontrafelen. In die zin is het een beetje een detectiveverhaal, terwijl Joan en Kyle de lopi-draad terug in de tijd volgen om de oorsprong van de lopapeysa te ontdekken en de persoon te vinden die de eerste trui maakte.
Het boek is zo geschreven dat ook niet-breiers ervan kunnen genieten, met reistips en het verhaal van Joan, Kyle en de avontuurlijke rondreis van hun team door IJsland in woord en beeld.
Foto hieronder: Klein formaat en met papegaaiduikerspatroon.
Veel mensen denken dat de traditie van de lopapeysa al eeuwen oud moet zijn. "Ik denk dat dat het schokkende was," geeft Joan toe. "Toen we voor het eerst de trui begonnen te onderzoeken, had ik zoiets van: 'Dit bestaat toch al honderden jaren.'" Hoewel de traditie van het maken van warme kleding van IJslandse wol veel ouder is, gaat de lopapeysa zoals we die nu kennen terug tot het midden van de 20e eeuw. "Hij is gemaakt tijdens het leven van mensen die nu nog leven. Het was geweldig om een aantal van de mensen te ontmoeten die er vanaf het allereerste begin bij waren en die een paar van de eerste truien hebben gemaakt," voegt Kyle toe.
Maar enkele elementen van de lopapeysa-truien zijn al wel heel oud. "We ontdekten dat sommige van deze IJslandse ontwerpen al sinds de jaren 1600 zijn opgeschreven, dus er is een vocabulaire voor het ontwerp waar al heel lang gebruik van wordt gemaakt. De roos met acht bloemblaadjes is daar een voorbeeld van; deze wordt al honderden jaren in IJsland gebruikt en mensen namen het over in hun truiontwerpen en brachten hem zo over van de ene persoon op de andere," stelt Kyle opgewonden. "We spraken met veel oudere vrouwen van over de 80 en 90 die al heel lang aan het breien waren. Die vertelden dat ze in het begin geen patronen hadden die opgeschreven waren, maar dat ze naar hun vrienden keken om te zien wat die aan het doen waren, waarna ze dat in hun eigen breiwerk opnamen."
Hoe meer hij ontdekte over de oorsprong van de IJslandse lopapeysa, hoe beter hij zijn eigen breiwerk begreep. "Naarmate ik er beter in werd, keek ik naar iemands lopapeysa en zei: 'Ik ken al die onderdelen. Dat zou ik zelf kunnen maken.' Dat was echt een openbaring voor mij, en het gebeurde zomaar, in één keer. Ineens besefte ik dat ik iets begreep van wat er nodig was om ze te maken, en dat er sommige dingen waren die ik gewoon kon doen omdat ik de taal ervan begreep."
Foto hieronder: Lopapeysa met papegaaiduikerspatroon op het zwarte strand van Vík.
De meeste IJslanders lijken minstens één lopapeysa-trui te hebben die iemand voor hen heeft gemaakt. Ze hebben de neiging om ze als niets bijzonders te beschouwen en zijn behoorlijk verbaasd dat buitenlanders ze misschien fascinerend vinden.
"Als garenliefhebber en als breister vond ik het zo cool dat deze trui gewoon … overal te vinden was. Het is zo'n groot deel van de cultuur," verklaart Joan over haar fascinatie voor lopapeysa. Ze noemt Addi, een lid van de heavy metal band Sólstafir, die een lopapeysa meeneemt op toernee die zijn grootmoeder heeft gemaakt en die zelfs de moeite nam om hem te repareren met leren lapjes toen de trui versleten was. Kyle lacht bij de gedachte dat een lid van een Amerikaanse heavy metal band iets soortgelijks doet. "Wat zou een grootmoeder kunnen maken dat een heavy metalband op het podium zou dragen? Niets toch zeker! Het hele idee ervan is juist iets te doen dat je grootouders niet leuk zouden vinden!"
Joan stelt dat er in de VS niets bestaat als lopapeysa. "Ons land is gewoon een gigantische mengelmoes van culturen. We hebben niet iets waar je naar kijkt en dan van zegt: 'Oh, dat is Amerikaans.' De meeste mensen zouden misschien denken aan zoiets als een cowboyhoed, maar het is niet landelijk zoals de lopapeysa. Zoals Kyle al zei, iets wat er misschien dichtbij komt is een hoodie, en die is lang niet zo cool. Het is interessant om te zien dat iets dat je maakt zo verbonden is met de cultuur, dat je er meteen naar kijkt en je bij jezelf zegt: 'IJsland!' "
Kyle voegt eraan toe dat het handgemaakte aspect deel uitmaakt van de betekenis ervan. "Veel mensen vertelden ons: 'Je koopt geen lopapeysa. Iemand maakt hem voor je.' Het maakt praktisch deel uit van je ontwikkeling als IJslander. Het is niet zomaar een geschenk. Het is het geschenk van een week van iemands liefde." Joan is het daarmee eens. "Ook als je er eentje in de winkel koopt. Iemand heeft dat gemaakt. Voor een toerist is dat enorm gaaf."
Foto hieronder: Een verscheidenheid aan truipatronen, met de uitbarsting van de Fagradallsfjall-vulkaan op de achtergrond.
Joan en Kyle zeggen dat ze zeker terugkeren naar IJsland om de dingen te ervaren die ze tijdens hun laatste bezoek hebben gemist, zoals papegaaiduikers en het noorderlicht, en om de vrienden te bezoeken die ze hebben gemaakt. "IJsland is niet iets dat je van je bucketlist schrapt," verklaart Joan.
Gevraagd naar hun hoogtepunten, noemt Joan de paardenboerderij Hestaland, omdat ze gek is op paarden. "Ik vond de vulkaan echt prachtig," zegt Kyle. "Maar voor mij was, denk ik, een van de meest verbazingwekkende ervaringen om terug te keren naar Reykjavík nadat we het hele land hadden rondgereisd, mensen op straat te zien die we voor het eerst hadden ontmoet voordat we vertrokken en die we nu kenden en als vrienden beschouwden. Vriendschappen te hebben opgebouwd die nu nog steeds bestaan. Voor mij was dat het meest levensveranderende deel van de reis. De vulkaan was wel cool, maar het is nog cooler om iemand te hebben die je een berichtje stuurt wanneer een vulkaan uitbarst."
"Iedereen zou IJsland minstens één keer moeten bezoeken," raadt Joan aan. "Koop het boek, neem het mee en volg ons pad!"
Foto hieronder: Een lopi in het wild bij een beek bij Helgufoss.
